İlin Adı: BİTLİS - (Bitlis ilinin 6 adet ilçesi vardır.)
Bitlis İlçeleri: Adilcevaz, Ahlat, Güroymak, Hizan, Mutki ve Tatvan
Bitlis Plaka Kodu: 13
Bitlis Telefon Alan Kodu: 434
Bitlis Nüfusu: 349.396
Bitlis Bölgesi: Doğu Anadolu
Bitlis, tarihçilere göre 5000-7000 yıllık çok eski bir tarihe sahiptir. Gerçekte tarih Neolotik Çağ dediğimiz Yenitaş dönemine kadar da gitmektedir.
Bitlis Tarihi
Bitlis Adı Nereden Gelmektedir?
Bitlis birçok isim değiştirmiştir. Bitlis'in günümüzde kullanılan isminin nereden geldiği net bilinmemektedir. Fakat Bitlis tarih boyunca değişik isimlerle anılmıştır. Asurlular Bit-Liz, Persler ve Yunanlılar Bad-Lis, Bizanslılar Babaleison veya Baleş, Araplar Bad-Lis, Ermeniler Pageş veya Pagişi isimleriyle kullanmışlardır.
Asur dilinde Bit kelimesi yurt, Bet kelimesi kale manasında kullanılmıştır. Şehrin adının Bitlis Kalesi'ni yapan İskender'in komutanlarından Bedlis'ten geldiği de söylenmiş. Şemsettin Sami’ye göre Bedlis anlamının "Havası ve suyu güzel olan yerin adı" olduğunu belirmiş.
Şehrin şimdiki adı başka bir bilgiye göre; Makedonya Kralı II. Filibe'nin oğlu Büyük İskender'in Bedlis ismindeki komutanın adından gelmektedir. Bitlis Kalesini İskender'in emriyle yapan komutan, kente kendi ismini vermiştir. O zamandan sonra şehrin ismi değişikliklere uğrayarak bugünkü ismini almıştır.
Bitlis'in Tarihi
İlin bulunduğu topraklar, Hurri; Mitanni ve Urartu gibi Ari; Asur ve Babil gibi Sani Devletlerinin sınırları içine girmiş. İslamiyetten önce VII. Yüzyılda Medlere, bir yüzyıl sonra da onların yerini alarak İran İmparatorluğu’nun başına geçen Perslerin mülkü olmuştur.
İslamiyetten önce IV. Yüzyılda Büyük İskender tarafından zaptedilmiş daha sonra İran asıllı Ermeni Krallığı’na geçmiştir. Bu kurallar İran’a bağlı olarak egemenliklerini sürdürmüşlerdir. Hazreti Ömer döneminde Müslüman Araplar, 641’de bu yöreleri fethetmişler ve İslam İmparatorluğu’na katmışlardır. Bitlis kenti de İyaz İbu Ganem komutasındaki kuvvetlerce alınmıştır.
Birkaç kez Bizans ile Müslümanlar arasında alınıp verilmiş. XI. Yüzyıl ortalarında Mervanilerin Selçuklu Oğuz Türklerine bağlanmalarıyla bu kez Türklere geçmiştir.
Bitlis’ e sırayla Selçuklulara bağlı Artukoğulları, Eyyübiler, Selçuklular, Harzemşahlar, Moğollar, İlhanlılar, Celayirliler, Timurlular, Karakoyunlu ve Akkoyunlular, Safeviler ve en sonunda da Osmanlılar egemen olmuşlardır. Bu Türk İmparatorlukları, birbirlerinin ardından Doğu Anadolu’yu ve Bitlis’i de ellerinde tutmuşlardır.
Bitlis, 1514 Çaldıran Zaferi üzerine Yavuz döneminde Türkiye’ye geçmiştir. Türk-Osmanlı yönetim örgütünde Bitlis, Van Beylerbeyliği’nin 14 sancağından birinin merkezi yapılmıştır. Tanzimattan sonra il durumuna getirilmiş, Cumhuriyet’te Bitlis merkez sancağına Bitlis ili denmiştir. 1929-1936 yılları arasında Muş iline bağlı kalmıştır.
Bitlis, I. Dünya Savaşı’na çok büyük zarara uğrayan il merkezlerimizden biridir. Savaş’ın sonlarına doğru, Rus orduları Bitlis’e yaklaşırken kentten Diyarbakır’a doğru bir göç başlamış ve on binlerce insan yollara dökülmüştür. Öte yandan, Rusların çekilmesinin ardı sıra eylemlerini sürdüren Ermeni çetelerin elinde kent yakılmış ve yıkılmıştır.
Cumhuriyet Döneminde Bitlis;
Türk Kurtuluş Savaş’ı bittikten sonra Bitlis, büyük bir kent yerine durgun, kendi yazgısına bırakılmış bir kenttir. Cumhuriyetle birlikte toparlanmaya başlayarak kalkınmasını bugün de sürdürmektedir. 1929 yılında Muş iline bağlı ilçe, 1936 yılında ise il olmuştur.
Bitlis'in Coğrafyası
Bitlis, Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer almaktadır. Güneyinde Siirt, batısında Muş, kuzeyinde Ağrı illeri ve doğusunda Van Gölü çevrilidir.
Bitlis’in yüzölçümü 6.707 kilometrekaredir ve deniz seviyesinden 1545 metre yükseklikte bulunmaktadır. Bitlis’e kış erken gelir, geç gider. Kışın çok kar yağar kışları soğuk ve kar yağışlı, yazları ise kısa sürer sıcak ve kurak geçer. Karasal iklim özelliğini gösterir.
Şehrin, 3050 metre yüksekliğindeki Nemrut Dağı 4434 metre yüksekliğindeki Süphan Dağı, üçüncü zaman indifai olaylarının tabi abideleridir. Süphan ve Nemrut Dağlarının çevrelediği kesimlerde sıcak su kaynakları da vardır. Bu topraklarda volkanik olayların yaşanmasıyla depremler oldukça fazla olmaktadır. Deprem sonucu oluşan çöküntüler sular birikerek geniş göller meydana gelmiştir. Arin Gölü ve Nemrut Gölü Türkiye'nin en büyük krater göllerdir. Gölleri ve ovaları denizden çok yüksektir. İlin bazı dağları Van Gölünü Güneyden çeviriyor. Bitlis ili dağlık olduğu için ovaları azdır.
Bitlis'in Ekonomisi
Bitlis'in ekonomisi genel olarak tarıma dayanmakadır. Halkın yarısından fazlası tarım, hayvancılık ve ormancılıkla uğraşmaktadır.
Bingöl arazisinin uygunluğuyla tahıl ekilmektedir. En fazla ekilen buğday, çavdar, darı, arpa, fasulye Antep fıstığı, meyan kökü, elma, kiraz ve dut bol miktarda yetişir. Tütün yetiştiriciliği az ve kalitelidir. Meyvecilikte, vişne, badem, ayva ve kayısı da yetişip önde gelmektedir. Yöre cevizleri ve armutlarıyla da meşhurdur. İlçesi Ahlat'ın armudu ile meyan kökü geçmişten bu yana ün yapmıştır.
Bitlis'te Hayvancılık: Hayvancılıkla daha çok göçebe aşiretler uğraşır. Beritan ve Alikan aşiretleri başlıcalarıdır. Koyun, keçi ve sığır beslenir. Arıcılık gelişmekte olup, Bitlis balı lezzeti, nefaseti ve beyazlığı ile meşhurdur.
Sponsorlu Bağlantılar
Bitlis Ulaşım
Bitlis Karayolu Ulaşımı:
Bitlis'ten çevre il ve ilçelere ulaşım mümkündür.
Bitlis Otogarı Telefon Numarası: 0434 -
Bitlis Havayolu Ulaşım:
Bitlis ilinde Havaalanı yoktur. Yakın illerde bulunan; Van, Muş ve Batman'a uçak seferleri yapılmaktadır.
Van Ferit Melen Havaalanı Müdürlüğü Tel: 0432 227 00 01
Muş Sultan Alparslan Havalimanı Tel: 0436 250 00 04
Bitlis Demiryolu Ulaşım:
Haydarpaşa Garı-İran demir yolu Tatvan'dan geçmektedir. Bitlis ulaşım bakımından bir kavşak noktasıdır. Avrupa ile Asya'yı birleştiren demiryolu Tatvan'ın Tug İskelesinde sona erer. Tren feribotlarla Van Gölünü geçerek Van'dan demiryolu ile İran'a ulaşır.
Tcdd Tatvan Telefon Numaraları: 0434 827 57 04 (06.30 - 15.30)
Bitlis Denizyolu Ulaşım:
Bitlis Güneydoğu Toroslarının geçit verdiği tek bölgedir. Van Gölünde feribot taşımacılığı yapılır.
Bitlis Gezilecek Yerler
Bitlis doğal manzaraları ve tarihi eserleriyle Doğu Anadolu'nun İki nehrin ortasındaki vadide kurulan güzel bir şehirdir. Doğal güzellikleri ve tarihi kalıntılarıyla yapısını kaybetmemiş bir kenttir. Bitlis, kaleleri ve Türk-İslam eserleriyle önemli bir bölge olmasıyla gezilip görülecek yerleri de fazladır.
Ahlat Müzesi: Ahlat Müzesi milattan önce 2000 yılına ait olan birçok tarihi eseri bünyesinde barındırıyor. Selçuklu döneminin izleri müzede hissediliyor.
İslahiye Medresesi: Bitlis için oldukça önemli bölgelerden birisi. Selçuklu eseri olan İslahiye Medresesi 1200’lü yıllardan kalma ve oldukça muhkem bir yapı olarak günümüzde de hizmet vermeye devam ediyor. Medresenin içindeki Arkeoloji Müzesi birçok tarihi esere de ev sahipliği yapıyor.
Bitlis Kalesi: Görkemli olan yapı surlarıyla ve enteresan mimarisiyle de dikkat çekiyor.
Ahlat Sahil Kalesi: Urartular zamanında kalma olan kale bugün kalıntıları ile birlikte ayaktadır.
Kureyşi Cami: Otantik olan cami Bitlis'in doğal dokusuna da uyum sağlamaktadır.
Sultaniye Cami: Alemdar köprüsünün yanı başında yükselmekte olan cami mihrabı ile dikkat çekiyor.
Emir Bayındır Camisi: Bitlis Ulu Cami de oldukça geniş olan avlusuyla ve taş dokusuyla fotoğraf tutkunlarının da uğrak yeri haline gelmiş durumda.
Hizan Cami,
Şeyh Hasan Cami,
Gök meydan Cami,
Şerefiye Camisi ve Külliyesi ile kırmızı kesme taşları ile tarihi yansıtan
yerlerdir.
Rahva Kervansarayı: Döneminde birçok Kervanı ağırlayan önemli bir merkez olmuştur.
Türbe ve Kümbetler
Abdurrahman Gazi Türbesi,
Şeyh Baba Türbesi,
Usta Şakirt Kümbeti,
Emir Ali Kümbeti,
Çifte Kümbet ve Emir Bayındır Kümbeti günümüze kadar ulaşmıştır.
Süphan Dağı: Geçmiş dönemin izlerini taşımakta olan Nemrut Gölü de 2400 metre yükseklikte yer alan krater gölü olma özelliği vardır.
Bitlis Destanları ve Efsaneleri
Nemrut Efsanesi:
Tatvan yakınında zalim kral olarak bilinen Nemrut yaşadığı zamanda dağı yayla olarak kullanmıştır. Nemrut dağı volkanik patlamalarıyla dağ eteklerine yerleşmiş köylülerin üzerine ateş parçaları gelmeye başlamıştır. Halkın da aklına Nemrut’un İbrahim Peygambere yapmış olduğu gelmiştir. Dağın verdiği zarar karşısında “Nemrut’un zulmü gibi oldu” sözler söylemeye başlanıp dağın adı Nemrut olarak kalır.
El-Aman Efsanesi:
Bitlis-Tatvan yol üzerinde bulunan han, zamanında gaddar bir hancının eline geçmiştir. Konaklamak zorunda kalan kervancılara zorluklar çıkararak adeta bıktırmıştır. Bu handan sağ salim kurtulanlar kaçtıktan sonra handan söz edirlirken El-Aman derlerdi, Bununla birlikte hanın ismi El-Aman hanı olarak kalmıştır.
Altun Kalbur Efsanesi:
Bitlis’in Mutki ilçesi yolunda yaşlı bir kadın, deve ve koyunlarını otlatıyormuş. O tarihte o bölgede bir pınar veya su bulunmamaktaymış. Kendisinin ve hayvanlarının çok susadığını gören bu yaşlı kadın, ellerini havaya kaldırarak dua ile Allah tan su istemiştir. Suyu verilirse kendisine bir kurban adayacağını söylemiştir.
Kadının isteği kabul olmuş, bugunkü adıyla Altun Kalbur suyunu ortaya çıkarmıştır. Bunu gören kadın; hayvanlarını otlatmaları için serbest bırakmıştır. Kendisi de hamur yoğurmaya başlamıştır. Bir tarafının kaşındığını hisseder ve eline irice bir bit gelir. Biti çıtlatırken 'işte; Allah yoluna kurban olsun' demiştir. Yaşlı kadının iki eli hamurun içinde, develeri ve koyunlarıyla beraber taş kesilmiştir. Sözü edilen yerde günümüzde halen insan ve deve şekillerini benzeyen kayalar bulunmaktadır.
Bitlis Şenlik ve Festivalleri
Hıdırellez: Her yılın 6 Mayıs günü, baharın başlangıcı olarak, kabul edilerek kutlanılan şenlikler yapılan bir gündür.
Bitlis’in Kurtuluşu: 8 Ağustos 1916 tarihinde ilimizin düşman işgalinden kurtuluşunun yıl dönümü, her yıl büyük bir coşku ile kutlanır.
Tatvan Doğu Anadolu Fuarı: 30 Haziran / 24 Temmuz tarihleri arası, il ve ilçelerin çeşitli kuruluşları ile katıldığı, değişik eğlence programlarının yapıldığı bir aylık süre ile açık kalan bir fuardır.
Nemrut Yanardağı Yayla Şenliği: Her yıl 07-14 Temmuz tarihleri arasında Nemrut Kalderasında Yayla Şenlikleri düzenlenir.
Ahlat Kültür Haftası: 23-25 Ağustos tarihleri arasında Ahlat’’ın tarih ve kültürünün tanıtımı amacıyla hafta boyunca çeşitli kültürel ve sosyal faaliyetler yapılır.
Adilcevaz Ceviz Festivali: Her yıl Ekim ayında ilk haftası bir gün olarak, Adilcevaz İlçesinin ve Adilcevaz Cevizinin tanıtılması amacıyla yapılan festivaldir.
Atatürk’ün Bitlis’e Teşrifleri: Atatürk’ün İlimiz’e teşrifleri olan 13 Kasım 1916 tarihinin yıldönümünde, bu mutlu gün büyük bir törenlerle kutlanır.
Bitlis'te Ne Yenir?
Bitlis birbirinden güzel lezzetleriyle farklı mutfak kültürüne sahiptir. İlin yöresel yemekleri, Oğlak Kebabı, Çorti köftesi, Şekalok yemeği, Tutmaç aşı, Büryan Kebabı ve Ayran aşı yemekler arasında yer almaktadır. Doğu Anadolu'nun birçok yerinde olduğu gibi yemeklerin yanında genelde bulgur pilavı ikramı yapılmaktadır. Bölgenin kendine has olan içeceklerle birlikte tatlılar da ikram edilmektedir.
Bitlis’ten Hediyelik Ne Alınır?
Bitlis’i görmeye gelenlerin hediyelik için oldukça zengin seçenekleri vardır. İlçelerinde günümüzde de yapılmakta olan kök boyalı renkli kilimler, el emeği halılar, Ahlat ilçesinde yapılan bastonlar ve toprak çanak-çömlekler satın alınabilir. Bunların yanında gıda olarak, Hizan fındığı, Adilcevaz cevizi , Mutki kara kovan balı ve küp peyniri alınabilir.
Bitlis Devlet Daireleri İletişim Bilgileri
T.C. Bitlis Valiliği
Adres: Hüsrev Paşa Mahallesi, 13000 Bitlis / Merkez
E-Posta: bitlis@bitlis.gov.tr
Telefon: 444 13 01
Fax: 0 434 226 50 10
Bitlis Belediyesi
Adres: Hüsrevpaşa Mahallesi Ahmet Eren Bulvarı No:84 / Bitlis
Telefon: 0434 228 63 10
Fax: 0434 228 63 13
E-mail: belediye@bitlis.bel.tr
Bitlis Emniyet Müdürlüğü
Adres: Beş Minare Mahallesi Ahmet Eren Bulvarı No:403/Bitlis
Mail: bitlis155@egm.gov.tr
Telefon: 0434 226 55 00 - 0434 226 91 00 - 0505 318 13 00
Fax: 0434 226 55 15
Bitlis Devlet Hastanesi
Adres: Beşminare Mah. 160 Evler Mevkii Bitlis Devlet Hastanesi Merkez/ Bitlis
Tel: 0434 246 84 25 - 0434 246 84 29
Fax: 0434 246 84 27 - 0434 246 86 18
E-Mail: bitlisdh@hotmail.com-bitlisdh5@saglik.gov.tr.
Bitlis Defterdarlığı
Adres: Hüsrevpaşa Mah. Selhattin Eyubi Cd. Yeni Hükümet Konağı Kat:1 Merkez Bitlis Türkiye 1300
Telefon: 0434 226 68 02
Fax: 0434 226 68 23
E-posta: bitlisdef@maliye.gov.tr
Bitlis Tapu Müdürlüğü
Adres: Hüsrevpaşa Mahallesi Ahmet Eren Bulvarı Bitlis Valiliği Yeni Hükümet Konağı Kat:1 / Bitlis
Telefon: 0434 280 10 18 - 19
Faks: 0434 226 62 05
Email: bitlis-tsm@tkgm.gov.tr
Bitlis Kadastro Müdürlüğü
Adres: Hüsrevpaşa Mah.Hükümet Konağı Kat:1 / Bitlis
Telefon: 0434 280 10 01
Faks: 0434 226 97 28
E-mail: bitlis-km@tkgm.gov.tr
Bitlis İl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü
Adres: Hüsrev Paşa Mah. Ahmet Eren Bulvarı No:80 Valilik Binası Alt Zemin Kat Merkez/BİTLİS
Mail: bitlisilnufus@nvi.gov.tr
Telefon: 0434 226 62 09
Fax: 0434 226 62 08