Yıkılıp, Yeniden Doğan Varto
Varto, Muş iline bağlı ve ismi Zazacada Gimgim olarak da bilinen Muş'un en büyük ilçelerinden birisidir. Muş ilinin kuzey batı bölümünde ve merkeze 60 kilometre uzaklıkta bulunan Varto, tarih boyunca depremler ile büyük yıkımlar yaşamıştır ve bu depremlerin bazıları çok yakın tarihte yaşanmıştır. Depremler ve yaşanan ölümler sonrasında Varto birçok sorun ile baş başa kalsa da yeniden kendini doğurmayı başarmıştır.
Varto Tarihçesi
Tarih sahnesinde uzun yıllar boyunca birçok farklı medeniyete ev sahipliği yapmış olan Varto bölgesi, ilk olarak Med İmparatorluğu toprakları içerisinde bulunmuştur. Eski bir İran halkı tarafından kurulmuş bu imparatorluk sonrasında Varto topraklarına sırasıyla Persler ve yine bir İran beyliği olan Part İmparatorluğu yerleşmiştir. Yani tarih içerisinde Muş ve Varto bölgesinde İran ve acem kültürü çok yoğun bir şekilde etkisini göstermiştir. Sonrasında yaşanan fetihler ve değişimler ile birlikte öncelikle Roma ardından Bizans imparatorluğu egemenliği altında kalan Varto toprakları, 1071 yılı Malazgirt zaferi ile Türk toprağı olmuştur.
1071 yılı Malazgirt zaferi sonrasında Selçuklular tarafından fetih edilen Varto toprakları, sonrasında Anadolu beylikleri döneminde de Akkoyunlular ve Karakoyunlular hakimiyetinde kalmıştır. 1514 yılında ise Osmanlı İmparatorluğu idaresine geçiş gerçekleştirilmiştir. 400 yıl üzerinde bir süre Osmanlı İmparatorluğu toprağı olarak hakimiyet sürülen Varto toprakları, cumhuriyetin kuruluşundan sonra öncesinde kullanılan Gimgim ismi yerine Varto ismi verilerek bir ilçe ilan edilmiştir.
Varto'nun köklü ve eski tarihine bakıldığında, farklı medeniyetlerin yer alması ve farklı kültürlerin Varto'dan geçmiş olması dışında tarihini en derinden etkileyen olayların başında yaşanan depremler gelir. Varto, tarih boyunca birçok büyük deprem ile karşılaşmış ve bu depremlerden dolayı çoğu zaman büyük kayıplar vermiştir. Cumhuriyet tarihi öncesinde yaşanan depremler konusunda kısmen bilgiler bulunsa da özellikle 1946 ve 1966 yıllarında yaşanan iki büyük cumhuriyet tarihi depreminde Varto ilçesinde binlerce kişi hayatını kaybetmiştir. Hatta büyük 1966 depreminde Varto ilçe merkezi tamamı ile yıkılmıştır.
Sponsorlu Bağlantılar
Varto Hakkında Güncel Bilgiler
Varto yaşadığı büyük depremler sonrasında büyük kayıplar ile karşılaşsa da hızlı bir şekilde kendini toparlamayı başarmıştır. Her ne kadar ilçeden çok yoğun bir göç gerçekleşmiş ve ilçe nüfusu çok düşük bir sayıya ulaşmış olsa da 1985 itibariyle 44 bin nüfusu bulmuştur ve günümüzde de Varto nüfusu 30 bin üzerindedir. İlçe merkezine bağlı Caylar ve Omcali bucakları ile birlikte ilçede geçim kaynağını tüm Muş ilinde olduğu gibi tarım oluşturmaktadır. Özellikle buğday, elma ve armut yetiştiriciliği yapılırken, hayvancılık bakımından da gelişmiş olan Varto'da koyun ve kıl keçisi varlığı bulunmaktadır.
Varto, 1966 depreminden sonra yapılaşma ve şehirleşme açısından tekrar gelişmiş ve bugüne kadar ulaşırken, hem eğitim hem de sosyal yaşam açısından kültürünü sürdürmeye devam etmiştir. Yerel yönetimin sağlanabilmesi açısından 2019 seçimlerinde Hakların Demokrasi Partisi (HDP) adayı Ülkü Karaaslan belediye başkanı seçilmiştir. Aynı yıl içerisinde belediye başkanı Karaaslan, hakkında açılan terör soruşturması nedeniyle görevden alınırken, ilçenin bugün kaymakamlık görevini yürüten Ertuğrul Avcı belediye başkan vekili olarak göreve getirilmiştir.
Son yıllarda ilçede özellikle tarımın geliştirilmesi açısından Avrupa Birliği destekli projeler yürütülerek, halkın katkısı ile önemli gelişmeler elde edilirken, KÖYDES projeleri kapsamında da Varto köylerinde farklı hizmetler sağlamaktadır. Varto sahip olduğu kültür seviyesi ve çağdaş düzeydeki eğitim seviyesi ile birlikte halen kendi içerisinde değerlerini yaşatmakta, kent efsanelerini ve hikayelerini dillerden dillere aktararak, turizm ve şehircilik anlamında da önemli bir noktada bulunmaktadır.
Varto İlçesinde Turizm
Varto ilçesi, tarihçesinde bahsedildiği üzere çok uzun yıllar boyunca İran medeniyetlerinin etkisinde kalmış sonrasında Roma, Bizans ve Türk medeniyeti ile yönetilmiş bir bölgedir. Bu nedenle Varto topraklarında tarihin her döneminden günümüze kadar ulaşmış birçok farklı turistik değer yer almaktadır. Kimi zaman çok eski tarihlerde inşa edilmiş bir mimari yapı kimi zaman doğal güzelliği ile birlikte kentteki bir göl veya tepe Varto ilçesi için turistik bir değer oluşturmaktadır. Örneğin, ilçe sınırlarında bulunan Koğ Tepesi, Bingöl Dağları'nın en yüksek rakıma sahip olan noktası olarak, her yıl önemli festivallerin yapıldığı ve yerli/yabancı turistlerin ziyaret ettiği noktalardan birisidir.
Varto Gezilecek Yerler
Varto Murat Köprüsü
Türklerin Anadolu'ya girişi ile birlikte Selçuklu hakimiyetinde bir dönem geçiren Varto topraklarında yine Selçuklu dönemine ait günümüze kadar ulaşmış eserler arasında Murat köprüsü ilçenin sembolik yapılarından biri olarak korunmaktadır. Muş yolu üzerinde yer alan köprü, Selçuk mimari anlayışını eksiksiz bir şekilde yansıtırken, Şenoba köyü mevkiine ulaşım sağladığınız sırada bu muhteşem tarihi eseri görme şansına sahip olabilirsiniz.
Kayalıdere Ören Yeri
Varto ilçe sınırları içerisinde Kayalı Kaya Köyü sınırlarında bulunan ve “Kale Şehir” olarak da adlandırılan ören yeri, tarihte Urartular dönemine ait birçok eser ve kalıntı barındırmaktadır. Ayrıca şehir içerisinde bir kale kalıntısı bulunmak ile birlikte bölgede yapılan kazılarda Anadolu medeniyetlerinin önemli eserleri gün yüzüne çıkarken, birçok eser bugün Ankara Anadolu Medeniyetler Müzesinde sergilenmektedir.
Varto Hamurpet Gölü
Hamurpet Gölü, Varto ilçe halkı tarafından da efsaneler ile tanınan ve yüksek değer verilen tarihi, turistik ve doğal güzellikler arasında bulunmaktadır. Göl sahip olduğu habitat içerisinde bir gizli cennet gibi birçok kuş türünü bulundururken, sazan balığı gibi su canlılarının da yaşam alanını oluşturmaktadır. Varto ilçesine değer katan Hamurpet Gölü, sahip olduğu efsane sayesinde kadına kutsallık kazandırmaktadır.
Bugün dilden dile aktarılmış bir efsane de anlatıldığı üzere hamile bir kadına iftira atılmış olduğu için bir köyün bu kadının bedduası ile suların altında kaldığı ve bu suların Hamurpet Gölü'nü oluşturduğu ifade edilmektedir. Gölün uzaydan çekilmiş görüntülerine bakıldığında ise Hamurpet Gölü bağdaş kuran bir kadın görüntüsü oluşturmaktadır.
Varto İlçe Mutfağı
Varto tarih boyunca etkilendiği kültürler ve günümüze aktarılmış Halk kültürü ile birlikte mutfak açısından da zengin bir menü ile misafirlerini ağırlamaktadır. Özellikle Varto gezisi gerçekleştiren herkesin denemesi gereken lezzetler arasında bir çeşit ince bulgur olarak görülebilecek çiriş ile yapılan gullik çorbası veya bir çeşit ekmek yemeği olarak keldoş örnek gösterilebilir. Ayrıca yine yörenin farklı lezzetleri arasında sulu köfte, keşkek ve tomast gibi yemek çeşitleri yer almaktadır.
Muş Varto Ulaşım
Muş'un en büyük ilçelerinden biri olan Varto'ya ulaşım için karayolunu tercih edecekler Muş Otobüs Firmalarını inceleyerek en uygun Muş otobüs biletini satın alabilirler. Varto'ya havayolu ile ulaşmak isteyenler ise Muş Havalimanı sayfamızı inceleyebilir. Bir diğer seçenek ise tren yoludur, Ankara'dan kalkan Van Gölü Ekspresi Muş'a uğramaktadır.