Ağrı Şehir Rehberi

İlin Adı: AĞRI - (Ağrı ilinin 7 adet ilçesi vardır.)

Ağrı İlçeleri: Doğubayezit, Diyadin, Eleşkirt, Hamur, Patnos, Taşlıçay, Tutak

Ağrı Plaka Kodu: 04

Ağrı Telefon Alan Kodu: 472

Ağrı Nüfusu: 539.657

Ağrı Bölgesi: Doğu Anadolu

Ağrı, Orta Asya'dan gelen kavimlerin Anadolu'ya girişleri sırasında bir çok medeniyetlere ev sahipliği yapmış bir kenttir. Çeşitli kültürleri bünyesinde barındıran onlarca tarihi yapıyla dikkat çekmektedir. Ağrı, 1834 yılında bucak, 1869 yılında ilçe olan Cumhuriyet Döneminde, resmi olarak 1927 yılında ise il merkezi olmuştur.

Ağrı Tarihi

Ağrı Şehrinin Adını Nereden Alıyor ?

Şehir adını Türkiye’nin en yüksek dağı Ağrı’dan alır. Eski dönemlerde Karakilise, Ararat ve Karaköse olarak anılan şehir Orta Asya’dan gelen kavimlerin geçiş noktasında olmuştur.

Malazgirt Savaşı’nın hemen ardından Türklerin eline geçen Ağrı’ya 1071 yılından çok önceleri, Selçuklu Oğuz Türkleri çevreye sık sık akınlar düzenlemiş ve bölgenin egemeni olmuşlardır. Bugün Ağrı ilinin üzerinde bulunduğu topraklar, 1071 öncesinde Büyük Türk Hakanlığı’na katılmıştı.

İ.Ö. XV. Yüzyılda Hurri-Mitanni krallığının kuzeydoğu ucu Ağrı’ya uzanıyordu. Merkezi Van’da olan Urartu Krallığı, yüzlerce yıl bu bölgeyi elinde tutmuştur. İ.Ö. XIII. Yüzyılda Kimerler de Kafkasya’dan gelmiş ve yöreyi ellerine geçirmişlerdir. Daha sonraki yüzyıl, İran egemenliği dönemidir. Sami Asurlular ve Babilliler buralara pek sokulmamışlardır. Yine İ.Ö. I.V. yüzyılda Büyük İskender, İran İmparatorluğunu yıkmış, bütün Anadolu ile birlikte çevreyi Makedonya Krallığına Katmıştır. İskender’in ölümünün ardından Ağrı ve yöresini İran asıllı Ermeni kralları istila etmişler ve çok geçmeden Partlara bağlanmışlardır. I. ve II. yüzyıllarda Anadolu’nun büyük bir kesimine sahip Romalılar, Partlarla çekişmişler, sonunda Fırat ve Torosların batısına çekilmişlerdir.

Partları III. Yüzyılda Sasaniler izlemiştir. VIII. Yüzyılın ortalarında İran İmparatorluğuna son veren Müslüman Araplar, Hazreti Osman Döneminde buraları da fethetmişlerdir. Türklerin gelmesinden önce Bizans, Müslümanlarla karşı saldırıya geçmiş, etki gücünü de buralara dek yaymış bulunuyordu. Türkler, XI. Yüzyılda Bizans egemenliğini yıkmışlardır.

1877—78 Türk-Rus Savaş’ında Ağrı toprakları Ruslar’ın eline geçmiştir. Ayastefanos Anlaşması, Bayezit’ı Rusya’ya bırakmışsa da anlaşma yürürlülüğe girmemiş ve birkaç ay sonra imzalanan Yeni Berlin Anlaşması ile Bayezit Türkiye’ye geri verilmiş fakat savaş tazminatının bir kısmına karşılık olmak üzere Kars, Artvin ve Batum Rusya’ya bırakılmıştır. I.Dünya Savaşı boyunca da bu bölge Rus istilası görmüş. Ermeni çetelerinin eylem alanları durumuna getirilmiştir.

Ağrı, Türklerce Türkiye’nin en yüksek doruğuna verilen addır. Ağrı’nın “Eğri” den bozulma olduğu anılır. Çünkü, Türkler eskiden Ağrı Dağı’na Eğri Dağı da derlerdi. 1932 yılında Türkiye ile İran arasında yapılan “sınır tashihi” nedeniyle Ağrı Dağı bütünüyle Türkiye sınırları içine alınmıştır.

Ağrı'nın Coğrafyası

Ağrı Doğu Anadolu Bölgesinde yer alan bir ilimizdir. Doğusunda Türkiye ve İran Sınır, batısında Muş ve Erzurum, kuzeyinde Kars, güneyinde de Van ve Bitlis illeri vardır. İl, deniz seviyesinden 1640 m yükseklikte kurulmuştur. Ağrı'nın yüz ölçümü 11.376 kilometre karedir.

Ağrı ilininin ortasından en büyük akarsu, Fırat Nehri’nin kollarından biri olan Murat Nehri geçiyor. Yöre, üç yerden volkanik yapıdaki yüksek dağlarla çevrilidir. Bunlar 3.000 metre yüksekliği aşan Kösedağ, Aşağı Dağ, Ziyaret Tepe, Hana Dağı, ve Aras Dağlarıdır. Ağrı ilinin büyük bir kısmını oluşturan dağlar genellikle sıra dağlar şeklinde görülüyor. Şehiri kaplayan dağlar Alp-Himalaya volkanik dağın devamı olarak, doğu-batı doğrultusunda ve iki kol halinde görülmektedir. Türkiye’nin ve Avrupa’nın en yüksek zirvesi olan Büyük Ağrı Dağı Doğubayazıt ilçesi sınırlarında olup kuzeydeki Büyük Ağrı Dağı (5.137 metre) yüksekliğe sahip. İkincisi ise güneydoğusunda bulunan 3.896 yüksekliğinde ki Küçük Ağrı Dağı’dır. Ağrı il merkeze yaklaşık 18 km mesafede bulunan Bubi Dağı önemli yükseltilerden bir başkasıdır.

İlin Çukur eksenini Murat Irmağı vadisi boyunca birbirinde dar boğazlarla ayrılmış küçüklü büyüklü ovalar Eleşkirt, DoğuBayezit ve Patnos Ovaları’dır.

İl sınırları içinde 2.250 metre yükseltide Balık Gölü ve DoğuBayezit’ın kuzeyinde Şeyhli-Demilke de vardır.

Ağrı Mevsimler ve Hava

Ağrı, Türkiye’nin iklim bakımından en karasal ve sert iklimli bölümüne girer. Kışlar çok sert geçer. Sıcaklık, yaz ayları ortalarında 21 derece dolayındadır. Ağustos aylarında kısa süreliğine 39 dereceye çıktığı da oluyor. Temmuz ve Ağustos ayları dışında yağmur sıkça yağar. Rüzgar bakımında hava genelde esintilidir. Hava, yılın 90 günü güneşli, 185 günü parçalı bulutlu, 90 günü de kapalı ve yağışlı geçmektedir.

Ağrı'nın Ekonomisi

Ağrı’da halkın geçim kaynağı tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Ekonomisi en çok hayvancılık ve hayvan ürünlerine dayannaktadır. Ağrı da yayla ve meralarda yetişen hayvanlar ve bu hayvanlardan elde edilen ürünler, il ticaret hayatında önemli rol oynamaktadır. İl merkezine yakın köylerde arıcılık da yapılır.

Ağrı Madenleri: Ağrı’da asbest, kükürt, ponzataşı, tuz, maden suyu, sıcak su kaplıcaları, çimento taşı, kireç, tuğla ve kiremit ham maddesi ve Eleşkirt’te Linyit yatakları da vardır. Az miktarda mermer yataklarına da rastlanmaktadır.

Ağrı Ulaşım

Ağrı Karayolu Ulaşımı:

Doğu Anadolu Bölgesi'nde ulaşımı sağlayan ana yolların bir kısmı il sınırları içinden geçmektedir. Ağrı, Asya'yı Orta ve Batı Anadolu'ya bağlar. Ağrı dan çevre il ve ilçelere düzenli otobüs seferleri yapılmaktadır. Ayrıca büyük şehirlere de her gün karşılıklı otobüs seferleri bulunmaktadır.

Ağrı Otogarı Telefon Numarası: 0472 215 18 25

Ağrı Havayolu Ulaşım:

Ağrı Şehir merkezine 18 km uzaklıkta olan, Ağrı Ahmed-i Hani Havalimanı şehirdeki tek hava yoludur.

Ağrı Ahmed-i Hani Havalimanı Telefon Numarası: 0472 216 04 02

Ağrı Gezilecek Yerler

Ağrı, Doğu Anadolu Bölgemizin tarihi ve kültürel değerlerini en iyi yansıtan birçok doğal ve tarihi güzellik bulunduran şehirlerimizden biri olmasıyla gezilecek yerleri de bulunmaktadır. Küçük bir şehir olmasına rağmen her aradığınızı bulmakta zorluk çekmeyip, istediğiniz yeri de kolaylıkla bulabilir ve ziyaret edebilirsiniz.

Ağrı Dağı

Türkiye’nin en yüksek dağıdır. Zirvesinde 4 mevsim boyunca erimeyen karla kaplı volkanik bir dağ olan Ağrı dağı, Ağrı ilinin sınırları içerisinde yer almaktadır. Ağrı dağı 5137 metrelik rakımıyla, Türkiye’nin en yüksek doruğudur. Ağrı Dağı iki zirveden oluşur. Bunlar 5137 metrelik Atatürk Zirvesi (Büyük Ağrı) ile 3898 metrelik İnönü Zirvesi’dir. (Küçük Ağrı). 4000 metreye kadar bazalt daha sonraki yükseklikte andezit lavlarından oluşarak volkanik bir dağ özellikleri göstermektedir. Dağın doruğunda ise örtü şeklinde buzulu vardır ve Türkiye’nin en büyük buzuludur.

Ağrı Dağı’nın Tarihi: Türkiye’nin en büyük dağı olan Ağrı Dağı jeolojik konumu ve Büyük Tufan’dan sonra burada bulunduğu yolundaki varsayım nedeniyle de Ağrı Dağı önemli bir yer teşkil etmektedir. Bir inanışa göre, Eski Ahid’teki Tekvin babında Nuh’un gemisi’nin karaya oturduğu dağ bu dağdır.

Ağrı’da Dağcılık Tarihi: Marco Polo’nun hiçbir zaman çıkılamayacak dediği dağa ilk tırmanış, kayıtlara göre 9 Ekim 1829’da Prof. Frederik Von Parat tarafından gerçekleştirilmiştir.

Nuh'un Gemisi'nin İzi: Türkiye-İran yoluna 3,5km uzaklıkta bulunan ve Ağrı Dağı'nın güneyinde Telçeker ile Meşar Köyleri arasında doğal bir yerdir. Bu anıt gemi şekline benzemektedir.

İshak Paşa Sarayı

Dünyanın değerli yapılanlarındandır. Doğubayazıt’ın 7 km. güneydoğusunda, Sarayın kalorifer tesisatı andıran merkezi ısıtma Bayezit’a ve ovaya hakim yüksek bir tepenin üzerine kurulmuştur. Birinci Dünya harbine kadar Bayazıt Sancağı bu saraydan yönetilmiştir. Sarayın yapımı 1685 yılında Çıldır Atabeklerinden Çolak Abdi Paşa tarafından başlanılmış, aynı soydan gelen Küçük İshak Paşa zamanında 1784’te tam olarak 99 yılda tamamlanmıştır. Sarayın iştihamı, yaptıran paşanın çevreye ve Merkezi Devlet’e karşı gücünü göstermek istediği anlaşılmakta ve kalorifer sistemiyle ısıtıldığını göstermektedir.

Yapımı birçok efsaneye konu olan İshak Paşa Sarayı; Osmanlı döneminde Ağrı’da yapılan en büyük ve en önemli mimari eserdir. İshak Paşa Sarayı, geleneksel Türk mimari karakterinde ve Selçuklu mimarisi biçiminde bir yapıdır. Bu yapılar topluluğunda Osmanlı ve Selçuklu mimarisinin öğeleri yansıtmaktadır.

Çolak Abdi Paşa Türbesi: İshak Paşa Cami’nin güneyinde Selçuklulara uygun olarak, iki kat halinde yapılmış.

Ağrı Cami ve Kaleleri

Doğubayazıt Kalesi: Doğubeyazıtın 5 km doğusunda yer almaktadır. Günümüzde harap bir şekildedir.

Bayazıt Cami: Orta bölümde tapınak ve mağaralar vardır. Kalenin Urartular tarafından yapıldığı bilinmektedir.

Bayezit Eski Cami: Camii, Yavuz Sultan Selim tarafından yaptırılmıştır. Caminin taç kapısı üzerindeki onarım kitabesinden H.1096 (M.1687)'da onarım gördüğü anlaşılmaktadır.

Diyadin Kalesi: Diyadin ilçe merkezinin güneyinde, Murat Irmağı'nın kıyısındaki kayalıklar üzerinde kurulmuştur. Evliya Çelebi, Uzun Hasan oğlu Ziyaüddin tarafından yaptırıldığını belirtmektedir. Kale, yapılış tarzı ve kullanılan malzeme bakımından Urartu kalelerine benzemektedir. Bugün harap bir vaziyettedir.

Avnik Kalesi: Koçbaşı Kalesi olarakta bilinen yapı Diyadin ilçe merkezine 29 km mesafede, Yankaya (Ali Hido) mezrasında, Aladağ'ın yüksek bir yerindedir. Sadece temelleri günümüze gelebilmiştir.

Kuje Kalesi: Avnik Kalesi'ne yakın bir yerde bulunan küçük bir kaledir. Günümüze kalıntıları ulaşmıştır.

Anzavur Tepe (Patnos Kalesi): Patnos ilçesinde yer almaktadır. Urartular'dan kalma antik bir kenttir. Saray, tapınak ve bina kalıntılarının olduğu tespit edilmiştir.

Girik Tepe (Değirmentepe): Patnos ilçesinde yer almaktadır. Urartular'a ait bu antik kent, Kral Menua ve oğlu I. Argişti dönemlerinde kurulmuştur.

Tokluca Kalesi: Diyadin ilçe merkezine 19 km uzaklıktaki Tokluca köyünde bulunmaktadır. Yapıda yer altına inen merdivenler vardır ve merdivenli yolun nereye kadar gittiği bilinmiyor.

Kızılziyaret Kalesi: Balıklı Göl yakınlarındaki aynı adı taşıyan köyde bulunmaktadır. 1918 yılında yöre terk edilip barınak ve kale surları tahrip edildiğinden dolayı, kale harap bir haldedir.

Küpkıran (Harebegöl) Kalesi: Merkez ilçenin 20 km uzağında yer alan Yukarı Küpkıran ile Güneysu köyü arasında bulunmaktadır. Kale Harabegöl Kalesi olarakta biliniyor.

Pazı Kalesi (Eyüp Paşa Kalesi): Küpkıran köyü ile Kalender köyü arasındaki kaledir. Ağrı Ovası'na hakim bir tepe üzerinde kurulan kale oldukça tahrip olmuştur.

Toprakkale: Eleşkirt'e 14 km mesafedeki antik kenttir. Harap bir hale getirilmiş ve bazı duvar kalıntıları günümüze kadar gelebilmiştir.

Toprakkale Camii: Toprakkale köyünde bulunmaktadır. Cami üzerinde yer alan kitabeden, 1684 yılında Mirza bin Abdi Paşa tarafından yaptırılmıştır.

Havaran Kalesi: Hamur ilçe merkezinden geçen derenin 100 metre yukarısında bir kayalık üzerinde kurulmuştur. Osmanlı-Rus savaşlarında ve daha sonraları kale tahrip olmuştur.

Şoşik Kalesi: Hamur'un Karlıca (Şoşik) köyünde yapılmış kaledir. İlçe merkezine 34 km uzaklıktadır.

Karlıca Kız Kalesi: Karlıca köyünde, Şoşik Kalesi'nin 2 km doğusunda bulunmaktadır.

Kan Kalesi: Tutak'ın 15 km batısında yer alan Dönertaş köyü yakınlarındadır. Kale harap bir vaziyettedir.

Zencir Kale: Tutak ilçesinde Katavin Dağında bulunmaktadır. Bugün yıkık durumdadır.

Ağrı Kiliseleri

Üç Kilise: Taşlıçay'ın 18 km doğusunda yer alan bugünkü Taşteker köyündedir. Kutsallığı M.Ö.'ye kadar dayanır. Arsaklı Türkleri burada Bagavan adında bir Güneş Tapınağı yapmışlardır.

Karagöz Kilisesi: Tutak'ın 26 km batısındaki Dayapınarı köyü yakınlarında bulunmaktadır. Kilise kayalara oyularak yer altına yapılmış.

Ağrı Mağara ve Kümbet'ler

Meya (Günbuldu) Mağaraları: Diyadin ilçe merkezine 12 km uzaklıktaki Günbuldu köyündedir. Barınaklarda ve ibadethanelerde farklı inançların izleri görülmektedir. Fazla tahrip edilmiş günümüze mihrap, haçlı taşlar ve mezar kalıntıları kalmıştır.

Buz Mağarası: Küçük Ağrı Dağının güney eteğinde, Hallaç Köyü'ne 3km uzaklıkta bulunmaktadır. Doğal bir anıt durumundaki mağara elips biçimli bir yapıdadır. Mağara kış aylarında sıcak, yaz aylarında ise soğuktur.

Balık Gölü: Doğu Bayezit'ın Sinek Yaylasında bulunuyor. 2241 metrelik rakımı ile ülkemizin en yüksekte oluşmuş gölüdür. Alabalık ve sazan balığı boldur. Taşlıçay'a mesafesi 40 km'dir.

Hamur Kümbeti: Hamur ilçesinde yer almaktadır. Mezar taşları, bitkisel motifler, sekiz kollu yıldız ve arapça yazılar ile süslenmesine karşın, bunlarda harap edilmiştir.

Ağrı Kaplıcaları

Diyadin Kaplıcaları: Diyadin ilçesinde bulunmaktadır. Diyadin Kaplıcaları, Yılanlı. Davud, Köprü kaplıcaları olmak üzere üç bölüme ayrılıyor.

Davut ve Köprü Çermikleri: Sularda Demir, kükürt, sülfat, kalsiyum ve bikarbonat bakımından zengin olan bu kaplıcalar romatizma, cilt hastalıkları ile nefrite iyi gelir. Suyun sıcaklığı 60-70 derecedir. Diyadin Kaplıcaları, yaz aylarının en çok tercih edilen yerleridir.

Dambat Kaplıcası: Ağrı'ya 5km uzaklıktaki Yolluyazı (Dambat) Köyü'nde, Murat Irmağı kıyısında bulunmaktadır. Deri ve romatizma hastalıklarına iyi gelmektedir.

Meteor Çukuru: Doğu Bayezit'ın 35 km doğusunda, İran sınırına 2km uzaklıkta, Gürbulak sınır kapısı ile Sarı Çavuş (Gürveren) Köyü arasındadır.

Ağrı Şenlik ve Festivalleri

Hem Ağrı Dağı’nın eteğinde uçan güvercin olmak isteyenler hem de ve eğlenceli vakit geçirmek istiyenler için festivaller iyi bir seçim olacaktır.

Ehmedi Fani Kültür Sanat ve Turizm Festivali: Ağrı‘da yapılan bu festivalde; doğal, tarihi ve turistik yerleri tanıtmak, tiyatro, ödüllü dünya sineması gösterimi, şehrin ünlü filozofu Ehmede Xani’nin yaşamı, kişiliği, eserleri ve bilinmeyen yönlerinin açığa çıkması, Ehmedi’nin ülke turizmindeki yeri ve önemi, şiir dinletisi ve halk konserleri gibi çeşitli etkinlikler düzenleniyor. (21 Haziran, Ağrı)

Ağrı İli Kurtuluş Şenlikleri: Ağrı’nın düşman işgalinden kurtuluş yıl dönümü olan 15 Nisan 1918 her yıl çeşitli etkinlikler ve yoğun katılımla coşkuyla kutlanıyor. (4-5 Nisan Merkez/Ağrı)

Ağrı Bal Festivali: Ağrı’da İl Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü tarafından, SERKA ve Arı yetiştiriciliği Birliği iş birliğiyle 2. Bal Festivali düzenlendi. Festival yerel sanatçı tarafından söylenen müzik dinletisi, halk oyunları ekibi gösterisi ve bal üreticileri arasında ödüllü yarışmalar düzenleniyor.

Ağrı'da Ne Yenir?

Doğu Anadolu’nun yemek kültürü dünyanın hiçbir yerinde yoktur. Halk gelirini genellikle hayvancılıktan elde etmesiyle kırmızı et üretimi yaparken tüketimini de yapmaktadır. Ağrı’nın yöresel mutfağı da kırmızı etten yapılan lezzetli yemekleriyle meşhurdur.

Abdigör Köftesi,
Gosteberg Et,
Selekeli (Saç Kavurma),
Alabalık,
Beyaz Bal,
Haşıl,
Hengel,
Kuymak,
Kete,
Pişi (Bişi),
Yalancı Köfte,
Ayranaşı,
Halise,
Hasude ve Murtuğa lezzetli yemeklerindendir.

Ağrı'da Nerede Alışveriş Yapılır?

Tiftik Çorabı:

Koyun ve keçilerden elde edilen yün ve tiftik: Yöresel işleyiş biçimiyle, giyim eşyası olarak değerlendirilir.

Nazarlık Ve Üzerlik: Mısır, arpa taneleri ve üzerlik otunun dizilmesiyle elde edilen, duvar süslemeleridir. Gerek inanç bakımından ve gerekse süsleme tekniği ve anlayışı olarak, bölgenin kültürel özelliklerini yansıtır. Turistik değer taşır.

Ağrı Devlet Daireleri İletişim Bilgileri

T.C. Ağrı Valiliği

Adres: Fırat Mahallesi Yaşar Kemal Caddesi Merkez/AĞRI
E-Posta: agri@icisleri.gov.tr
Telefon: 0472 215 10 01
Faks: 0472 215 13 92

Ağrı Belediyesi

Adres: Atalay Caddesi 04100 Merkez / AĞRI
Telefon: 0472 215 11 90
E-Posta: info@agri.bel.tr

Ağrı Emniyet Müdürlüğü

Adres: Leylek Pınar Mahallesi Vali Konağı Caddesi No:50 Merkez/AĞRI
E-mail: agri155@egm.gov.tr
Telefon: 0505 318 04 00 / 0472 215 23 (56-57-58)
Faks: 0472 215 19 51

Ağrı Devlet Hastanesi

Adres: Fırat Mahallesi, Ağrı Devlet Hst. Acil Girişi, 04200 Merkez/AĞRI
Santral Tel: 0472 215 10 56 - 215 87 10 - 215 63 63 - 215 18 16 - 215 62 11 - 216 56 91
E-Posta: agridevlet@gmail.com

Ağrı Vergi Dairesi Müdürlüğü

Adres: Erzurum Cad. Hükümet Konağı K:3, Hükümet Konağı İçinde, Ağrı Merkez/ Ağrı
Tel: 0472 215 10 52 – 0472 215 86 46
Faks: 0472 215 17 85

Ağrı Tapu Müdürlüğü

Telefon: 0472 280 1010
Faks: 0472 215 1718
E-mail: agri-tsm@tkgm.gov.tr

Ağrı Kadastro Müdürlüğü

Adres: Fırat Mah. Erzurum Cad. Hükümet Binası Zemin Kat Merkez/AĞRI
Telefon: 0472 280 1028
Faks: 0472 215 1718
E-mail: agri-km@tkgm.gov.tr

Ağrı İl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü

Adres: Valilik Binası, Fırat mahallesi Yaşar Kemal Caddesi No:171 Ağrı
Telefon: 0472 215 10 90
Faks: 0472 215 10 90